Биыл Қазақстанда жоғары өрт қаупі сақталады — Ю. Ильин

Үкіметте өрт қаупі бар кезеңге дайындық мәселелері қаралды. Премьер-Министр Әлихан Смайыловтың төрағалығымен өткен Министрлер кабинетінің отырысында төтенше жағдайлар министрі Юрий Ильин, экология, геология және табиғи ресурстар министрі Серікқали Брекешев, сондай-ақ Солтүстік Қазақстан облысының әкімі Құмар Ақсақалов, Қарағанды облысының әкімі Жеңіс Қасымбек баяндама жасады.

Өрт қаупі бар кезеңге дайындық туралы төтенше жағдайлар министрі Юрий Ильин ақпарат берді. Жыл сайын елімізде сегіз жүзге жуық орман және дала өрті тіркеледі. Өткен жылы еліміздің орман қорында 751 өрт тіркелген, өрттен 167 мың гектар орман алқабы жойылды, экологияға келтірілген зиянды есепке алмағанда, тікелей материалдық залал 6 млрд теңгеден асты.

Өткен жылдың қорытындысы бойынша орман өрттерінің ең көп саны Шығыс Қазақстан (194 жағдай), Ақтөбе (123 жағдай), Павлодар (114 жағдай), Қостанай (100 жағдай) облыстарында тіркелді.

«Жоғары өрт қаупі биыл да сақталуда. Жыл басынан бері бізде 42 көктемгі орман өрті тіркелді. Өрттің жалпы аумағы 668 гектарды құрады» — деп мәлімдеді Ю. Ильин.

Қазгидрометтің болжамы бойынша алдағы өрт қаупі бар кезеңде орташа температура +30ºС болады, ал республиканың оңтүстік, шығыс және батыс бөлігінде құрғақшылық пен температураның +40ºС-қа дейін жоғарылап, жауын-шашын тапшылығы болады. Мұның бәрі орман қорындағы өрт қаупін едәуір арттырады. 

Төтенше жағдайлар министрі барлық өңірлердің алдын алу іс-шараларын іске асыруға кірісіп кеткенін айтып өтті. ҚР ТЖМ-нің өртке қарсы қызметкерлері шаруа қожалықтары бойынша аралауды қайта бастайды, жұмысшылар мен басшыларға нұсқау береді, алғашқы өрт сөндіру құралдарының бар-жоғын тексереді, арнайы жадынамалар таратады.

ТЖМ ЭГТРМ-мен бірге мүдделі орталық және жергілікті атқарушы органдармен келісілген арнайы Ведомствоаралық жоспарды бекітті. Биылғы мамыр айының соңына дейін ТЖМ өрт инспекциясымен ұлттық парктерді, табиғи қорықтарды, Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігіне ведомстволық бағыныстыларды тексеру аяқталады.

«Ормандар мен далалардың тұтану ошақтарын дер кезінде анықтау үшін тұрақты авиациялық патрульдеу басталды», — деді ҚР ТЖМ басшысы.

Ғарыштық мониторингті қамтамасыз ету мақсатында Қызылорда және Түркістан облыстарын қоспағанда, барлық өңірде дерлік «Қазақстан Ғарыш Сапары» АҚ-пен осындай қызметтерді алуға шарттар жасалды. Шекара маңындағы аумақтардағы өзара іс-қимыл мәселелерін пысықтау үшін Ресейдің ТЖМ бөлімшелерімен сегіз шектес өңірдің өрт-тактикалық оқу-жаттығуларын өткізу жоспарланған. Күштер мен құралдардың аймақтық топтары анықталды. Тек ТЖМ-нен ғана топтамаларға сыйымдылығы үлкен және өтімділігі жоғары 161 өрт сөндіру автоцистернасы, суағар құрылғысы бар 10 тікұшағы, бір мыңнан астам өрт сөндіру мотопомпасы, жеке құрамның 1 600 адамы кірді. Алайда бұл топтар ірі өрттерді жоюға арналған, ал ең бастысы – қолданыстағы өрт сөндіру станцияларының пайда болған алауға жедел жауап беруге дайын болуы.

«Қабылданып жатқан шаралар мен талаптарға қарамастан, қазір өңірлердегі орман шаруашылығы мекемелерінің өрт қауіпті кезеңге толық дайындығы туралы айтудың қажеті жоқ», — деді Юрий Ильин.

Табиғат қорғау және орман мекемелерінің жарақтандырылуы 50%-дан аспайтын өңірлер бар. Мәселен, Атырау облысының әкімдіктеріне бағынысты мекемелерінде жарақтандыру 20%-ды, Қызылордада 33%-ды, Батыс Қазақстанда 47%-ды, Шығыс Қазақстан облысының Экология министрлігіне бағынысты мекемелерінде жарақтандыру 24%-ды, Ақтөбеде 47%-ды, Солтүстік Қазақстанда 48%-ды құрайды.

Қазіргі уақытта қолда бар әрбір бесінші техника бірлігі пайдалану мерзімінің ұзақтығына байланысты өртті жоюға дайын емес. Дала алқаптарындағы өрт қауіпсіздігінде де жағдай осындай. Соңғы 5 жылда еліміздің дала алқаптарында бес жүзден астам өрт және 23 мың өрт тұтанып, 1,5 млн гектар өртенді, ал шығын 121 млн теңгеден асты. Сонымен қатар осы кезеңде дала өрттерінің салдарынан 18 адам қаза тапты, 2 мыңнан астам мал басы өртенді.

«Экологияға келтірілетін зияны, малға арналған жемшөп базасын жоюдан басқа, дала өрттері елді мекендерге, орман қорына және егіс алаңдарына қатер төндіреді. Осылайша, құрғақ өсімдіктердің жануы және оның Шығыс Қазақстан облысы Риддер қаласының тұрғын аймағына таралуы бір адамның өліміне, екі тұрғынның ауыр күйікке ұшырауына алып келді. Отпен 31 тұрғын үй жойылды, өрттен келген шығын 254 млн теңгені құрады», — деді Юрий Ильин.

Соңғы 3 жылда дала саяжай алқаптарында 298 өрт тіркелді, яғни от елді мекендерге жақындады. Төтенше жағдайлар министрі осыған бірнеше мысал келтірді. Биыл 12 сәуірде Петропавл қаласының маңында құрғақ шөптің жануы нәтижесінде екі жүзден астам саяжай құрылысы жойылды және өрт сөндірушілердің жедел іс-әрекеттері қайғылы салдардың алдын алуға мүмкіндік берді. 14 сәуірде Солтүстік Қазақстан облысының ашық аумағында қамыс жанып, айыппұл тұрағына қарай өтіп, салдарынан 6 автокөлік жойылды, 4 автокөлік зақымданды.

Қазгидрометтің болжамдары мен өрт қаупі бар кезеңнің бірінші айының нәтижелерін ескере отырып, барлық мүдделі орталық және жергілікті атқарушы органдар еліміздің орман және дала алқаптарында жоғары сын-қатерлерге дайын болуы қажет.

Табиғи өрттердің себептерін талдау көрсеткендей, жанудың тек 43%-ы табиғи құбылыстардан, найзағай разрядтарынан туындаған, ал 50%-дан астамы адам әрекетінің нәтижесі болды. Осыған байланысты ТЖМ үшін жергілікті полиция қызметі мен әкімдіктердің алдында халықтың ормандар мен дала алқаптарында қауіпсіздік талаптарын сақтауын бақылауды күшейту, ауыл шаруашылығы ұйымдарының өрт қауіпсіздігі қағидаларын орындауын қамтамасыз ету мәселесі өткір болып тұр.

Әкімдіктер халықтың орман алқаптарына кіруін шектей отырып, ормандардағы өрт қауіптілігі сыныбын арттыруға уақтылы және жедел ден қою қажет. Азаматтармен өрт қауіпсіздігі талаптарын сақтау қажеттілігі туралы кеңінен түсіндіру жұмыстарын жүргізу, оларды бұзғаны үшін белгіленген жауапкершілікті халыққа жеткізу талап етіледі.

Болуы мүмкін табиғи өрттерді оқшаулаудың ең тиімді әдісі – елді мекендердің айналасында, ауыл шаруашылығы алқаптарында, ормандарда, автомобиль және теміржол бойында минералданған жолақтарды құру.

«Қазірдің өзінде халықты елді мекендердің, саяжай алаптарының айналасын құрғақ өсімдіктерден тазартуға, оны күйдіруге жол бермеуге жұмылдыру қажет. Биылғы мамыр айында ТЖМ елді мекендердің барлығын тексеріп, облыс әкімдіктеріне аудандық және ауылдық әкімдердің өртке қарсы іс-шараларды орындағаны туралы хабарлайды», — деді төтенше жағдайлар министрі.

ҚР ТЖМ басшысы ТЖМ бөлімшелері жоқ ауылдық елді мекендердегі ерікті өрт сөндіру құрамалары мен өрт сөндіру бекеттеріне бөлек тоқталды. Оның айтуынша, бірде-бір, тіпті әлемдегі экономикасы жақсы дамыған ел де барлық елді мекендерді өрттен қорғауды қамтамасыз ете алмайды. АҚШ пен Батыс Еуропа елдерінде еріктілердің саны кәсіби өрт сөндірушілер санынан 10 есе асады, ал ерікті командаларды даярлауға, өрт техникасымен қамтамасыз етуге қойылатын талаптарды жергілікті билік мемлекеттік өртке қарсы қызметпен бірдей деңгейде жүзеге асырады.

«Өңірлерде жергілікті атқарушы органдар әзірлеген Жоспарды іске асыру аясында 507 өрт сөндіру бекетін құрылды, олар халық саны 1,5 млн адамнан асатын 1 597 елді мекенді өртке қарсы қорғауды қамтамасыз етеді», — деді ол.

Бекеттерді техникалық нығайту үшін 2016-2021 жылдар аралығында ТЖМ әкімдіктердің қарамағына 221 бірлік жарамды өрт сөндіру автоцистернасын берді. Әкімдіктердің өрт сөндіру бекеттерінің жарақтандыруына бүгінгі таңда 689 бірлік түрлі техника, оның ішінде 357 өрт сөндіру автоцистернасы және 332 бірлік бейімделген техника бар, сонымен қатар, өрт сөндіру бекеттерін құру қағидаларына сәйкес, қосымша 150 бірлік өрт сөндіру автомобилі талап етіледі. Елді мекендерді қорғау үшін тағы 573 өрт сөндіру бекетін құру қажет.

Облыс әкімдіктері «Азаматтық қорғау туралы» заңға сәйкес, өрттің алдын алу және сөндіру бойынша жұмыстарды орындауға шарт жасасуға мүмкіндік беретін қоғамдық бірлестіктер нысанында өртке қарсы ерікті құрылымдарды құру бойынша кезең-кезеңмен жұмыс жүргізуде.

Бүгінде республика аумағында өртке қарсы қызметі жоқ елді мекендерде жеке құрамының саны 40 мың адамнан асатын 4 194 өртке қарсы ерікті құрылым құрылды. Құралымдарға ресми мәртебе беру құралымдардың дайындық деңгейіне, еріктілерді қажетті жабдықтармен және жабдықтармен жарақтандыруға, өрт және қосалқы техниканы сатып алуға оң әсер етеді.

2021 жылы еріктілер мемлекеттік өртке қарсы қызметтің күштері мен құралдарын тартпай, дала өрттерінің 25%-ын өз бетінше жойды. Батыс Қазақстан, Ақтөбе және Ақмола облыстарында дала өрттерін сөндіруге ерікті құралымдардың қатысу үлесі 50%-дан асады.

Әрі қарай мемлекеттік орман иеленушілердің орман өрттеріне дайындығы туралы Экология министрлігінің басшысы Серікқали Брекешев баяндады. Ведомство басшысының айтуынша, еліміздің мемлекеттік орман қоры 30,0 млн га құрайды, оның 24,6%-ы – Министрліктің қарамағында, ал қалған 74,7%-ы – әкімдіктерге бекітілген.

«Өткен жылы 167,4 мың га алаңда 751 орман өрті орын алды, 6,3 млрд теңгеге залал  келтірілді. Аса ірі орман өрттері Қостанай және Алматы облыстарының аумағындағы орман және табиғат қорғау мекемелерінде тіркелді», —  деп мәлімдеді С. Брекешев.

Қызметтік тексерулер жүргізілді. Тергеу қорытындылары  бойынша ірі өрттердің таралуының негізгі себептері келесідей:

Бірінші. Орман иелері өрт сөндіру шараларын уақтылы қолға алмаған;

Екінші. Қосалқы ұйымдардың косымша күш беруінің кешіктірілуі, өртті сөндіру іс-қимыл жоспары соңына дейін пысықталмаған;

Үшінші. Шалғай жерде, баруы қиын жерде орналасуы, өрт шыққан жерден тұрақты радиобайланыстың болмауы және орман күзетінің техника және құралдармен нашар жабдықталуы.

Төртінші. Дала өртінің мемлекеттік орман қоры жерлеріне таралуы. 

Өрт туралы уақытылы жарияламау, ақпаратты жасырғаны, ірі орман өрттеріне жол бергені үшін мемлекеттік орман күзетінің 188 қызметкері жауапкершілікке тартылды.

Ормандағы өрт қауіпсіздігі ережелерін бұзғаны үшін өткен жылдың қорытындысы бойынша 9,8 млн теңге сомасында 353 адам әкімшілік жауапкершілікке тартылды.  8,1 млн теңге өндірілді. Биыл Министрлікпен барлық 152 мемлекеттік орман иеленушісінің биылғы өрт қаупі бар кезеңге дайындығы тексеріледі.

Сонымен қатар орман мекемелерінің материалдық-техникалық базасының нашарлығы анықталып отыр, нормативтік базаның 68%-ын құрайды. Орман орналастыру материалдарына сәйкес орман өртін бақылау мұнараларыны жоқ. Жергілікті бюджеттен орман қорғау мекемелері үшін өртке қарсы техника мен жабдықтар сатып алуға бөлінетін қаржыландыру жеткіліксіз болып отыр.

Министрлікке ведомстволық бағынысты табиғат қорғау мекемелерінде де жағдай ойдағыдай емес. Техникамен және жабдықтармен жарақтандырылу 73%-ды құрайды.

Өрт қаупі бар кезеңге дайындық аясында біз бірқатар арнайы шараларды өткіздік. Орман және дала өрттерінің алдын алу және жою жөніндегі іс-шаралар жоспары бекітілді. Жету қиын жерлерде орман өрттерін дер кезінде анықтау және сөндіру мақсатында «Қазавиаорманқорғау» мекемесінің күшімен авиациямен қарауылдау жүзеге асырылуда.

Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясы Үкіметтері арасындағы шекара аумағында орман өрттінің алдын алу және сөндіру жөніндегі Келісім шеңберінде мемлекеттік орман иеленушілері жыл сайын өрт сөндіру жөнінде бірлескен оқу-жаттығуларын өткізуде.

Қазақстан Республикасы мен Қырғыз Республикасы Үкіметтері арасындағы ұқсас келісім қазіргі уақытта қырғыз тарапына келісуге жолданды.

ҚР ЭГТРМ басшысы 2020 жылдан бастап «Бурабай» ұлттық паркі аумағында өрттерді ерте анықтаудың, орман алқабының жай-күйін бақылаудың және автоматтандырудың кешенді жүйесі орнатылғанын, оның өртпен қамтылған ауданды азайтуға мүмкіндік беретінін атап өтті. Бағдарламаны әзірлеушілермен бірлесіп, Қазақстан Республикасының жолақты Ертіс және Семей ормандарында осы жүйені орнату бойынша жұмыстар жүріп жатыр. Қаржыландыру халықаралық донорлардың қаражаты есебінен ұсынылады.

СҚО әкімі Құмар Ақсақаловтың хабарлауынша, жыл басынан бері облыста 128 тұрмыстық өрт тіркелді, 13 адам қайтыс болды,  4 адам жарақат алды. Материалдық шығын 83 млн теңгені құрады. 

Алайда жауын-шашынның аздығы мен көктемнің ерте келуінен туындаған қатты жел мен қардың тез еруі өрттің көбеюіне әсер етті. Өрт қаупі бар кезең басталғалы, далада 33 от тұтану фактісі, 8,6 гектар ауданда 7 орман өрті болды.

Құрғақ шөптің  тұтанып, үйлерге және аулаларға таралуына байланысты өрт саны артып, қоғамдық резонанс тудырды. Бес саяжай қоғамында өртпен жойылған құрылыстың 60%-ы – иесіз алқаптар. 

Өрт қауіпсіздігі ережесін бұзғаны үшін 51 адам әкімшілік жауапкершілікке тартылды, 719 мың теңге айыппұл салынды.

Облыста 16 өрт сөндіру станциясы, 27 өрт сөндіру автомашинасы, 86 трактор, 30 цистерна, 742 радиостанция дайын. 68 тонна жанармай резерві бар.

2021 жылы құтқарушыларға 8 заманауи өрт сөндіру машинасы сатып алынды. Жолаққа минерал салу жұмысы жалғасуда.

«Өрттің ошағын анықтау үшін 16 интерактивті бейнебақылау кешені орнатылды, олар өрт-бақылау мұнарасын алмастырады», —  деді облыс басшысы.

Қарағанды облысының әкімі Жеңіс Қасымбек 2021 жылы дала өрттерінің көбеюі тіркелгенін хабарлады. Бұл сыртқы температураның жоғарылауына, жауын-шашынның болмауына, үлкен аумақтарға от тарататын қатты желге байланысты орын алды. Бұдан басқа, халық тығыздығының төмендігі және елді мекендерден, атап айтқанда Ұлытау, Жаңаарқа және Нұра аудандарынан өрттердің айтарлықтай қашықтығы себеп болды.

«Биылғы жылы табиғи өрттерге жедел ден қою үшін облыстық Штаб құрылды. Облыстың барлық орман пайдаланушыларымен өзара іс-қимыл жоспарлары түзетілді және пысықталды. Дала өрттері мен өрттерге ден қою үшін мемлекеттік өртке қарсы қызмет бөлімшелері жоқ елді мекендерде 505 өртке қарсы ерікті құралымдар жиналды, оларда бейімделген автотехниканың 2072 бірлігі, сондай-ақ 67 бірлік өрт сөндіру мотопомпалары бар», — деді Ж. Қасымбек.

Қазіргі уақытта облыстың өрт қаупі жоғары өңірлерінде 70 мобильдік кешен сатып алынды. Биыл өрт сөндіру үшін 35 бірлік мобильді әмбебап кешен және 195 дана ранцты өрт сөндіргіш сатып алу жоспарланған.

Ауылдық жерлерде өрт сөндіру бекеттерінің саны артып келеді. Бүгінде 46 бекет құрылды және биыл тағы 6 бекет ашылмақ.

2021 жылы «2022-2024 жылдарға арналған табиғи өрттермен күресу үшін облысты материалдық-техникалық жабдықтау жоспары» әзірленді. Биыл жабдықтауға 1,5 млрд теңге жоспарланған.

Төтенше жағдайға жедел ұшу және қалыптасқан жағдайды бағалау үшін авиациялық қызметтер көрсетуге «Қазавиақұтқару» кәсіпорнымен шарт жасалды. Сондай-ақ табиғи өрттерді ерте анықтау мақсатында «Қазақстан Ғарыш Сапарымен»  шарт жасалды.

«Минералдандырылған жолақтар бойынша жұмыстарды ұйымдастыру және жүргізу жөніндегі жұмыстар бақылауға алынды. Облыста өрт қаупі бар кезеңнен өту бойынша жұмыс та бақылауда», — деп сөзін қорытты облыс әкімі Жеңіс Қасымбек. 
 

Қазақстанның Премьер-Министрі мен Үкіметі жаңалықтарынан хабардар болыңыз — ресми Telegram-каналға жазылыңыз

Жазылу