31 Мамыр 2021, 18:40
Бүгін ҚР Президенті жанындағы Орталық коммуникациялар қызметінде шетелдік инвестицияларды тарту тақырыбында баспасөз конференциясы өтті. ҚР СІМ министрінің орынбасары Алмас Айдаров, ҚР СІМ Инвестициялар комитеті төрағасының м. а. Ардақ Зебешев және «kazakh Invest» ұлттық компаниясы» АҚ басқарма төрағасы Мейіржан Юсупов баяндама жасады.
Сыртқы істер министрінің орынбасары Алмас Айдаров ведомствоның Қазақстанға шетелдік инвестицияларды тарту саласындағы жұмысының қорытындылары туралы баяндады.
«Классикалық дипломатияны жүргізумен қатар, Сыртқы істер министрлігі мен шетелдік мекемелер жұмысының басымдығы – экономикалық дипломатия. Оның мәні, бірінші кезекте, Қазақстанға шетелдік капиталды, жаңа жұмыс орындарын, жаңа технологиялары мен ноу-хауы бар компанияларды тарту, бұл елдің болашақ технологиялық трансформациясы үшін өте маңызды», — деді А. Айдаров.
Оның айтуынша, COVID-19 пандемиясы тікелей шетелдік инвестицияларды пайдаланудың халықаралық тәжірибесінде көрініс тапты.
Сонымен қатар уақытылы қабылданған шаралардың арқасында 2020 жылы Қазақстанға шетелдік капитал ағынының 30%-ға дейін төмендеуін бәсеңдете отырып, $17,1 млрд тікелей шетелдік инвестициялар тартылды.
Жалпы, соңғы 10 жыл ішінде республикаға жыл сайынғы инвестициялар ағымы 2015 және 2020 жылдардағы дағдарыстарды қоспағанда, орташа алғанда шамамен $24 млрд құрады.
Сонымен қатар өткен жылы жұмыстар бұған дейін басталған жобаларды іске асыруға күш салынды. Нәтижесі ретінде шетелдік қатысумен жалпы сомасы $1,6 млрд құрайтын, 7 мыңнан астам жұмыс орнын құрумен 41 инвестициялық жобаның пайдалануға берілгенін атап өтуге болады. Олардың арасында мынадай жобалар бар:
Болжамдарға сәйкес, 2022-2023 ж.ж. түйіскен жерінде тікелей шетелдік инвестициялар ағымының өсу қарқынын пандемияға дейінгі деңгейге дейін қалпына келтіру күтілуде. Статистикаға сәйкес, 2020 жылы тікелей шетелдік инвестициялардың 90%-ы ЕО (Нидерланды, Швейцария, Бельгия, Франция, Германия, Италия), АҚШ, Ұлыбритания, Ресей, Қытай, Оңтүстік Корея, Түркия, Жапония, БАӘ сияқты негізгі 14 донор елге тиесілі болды.
Осыған байланысты, министрліктің, атап айтқанда, Инвестициялар жөніндегі комитет пен «KAZAKH INVEST» АҚ алдында тиімділігі мен нақты нәтижелерге қол жеткізуден басқа, ҚР-ға ТШИ ағынын ұлғайту үшін қалған елдердің инвестициялық әлеуетін пысықтау бойынша проактивті жұмысты (51) талап ететін бірқатар міндеттер тұр.
«Бүгінде біз инвестицияларды тартудың үш деңгейлі жүйесін құрдық, онда барлық шетелдік мекемелер үшін сыртқы периметрде 5 жыл мерзімге елдік инвестициялық бағдарламалар әзірленді. Онда біз жұмыс істеуге және таргеттеуге тиісті салалар мен компаниялар саны нақты белгіленген. Жеке жұмыстың бұл әдісі біздің елшіліктерге, мысалы, бір айда 150-200 мүдделі инвесторлармен жұмыс жасауға мүмкіндік береді. Ең тартымды ұсыныстарды пысықтағаннан кейін шамамен 15 мүдделі компаниядан «short-list» қалыптастырылады, олар кейіннен біздің әріптестерімізге – салалық мемлекеттік органдар мен әкімдіктерге әзірлеуге түседі», — деп хабарлады ол.
Өзгерген жағдайды ескере отырып, ҚР Президентінің тапсырмасы бойынша жаңа инвестициялар ағынын қамтамасыз ету мақсатында осы жылдың басынан бастап жаңа инвестициялық құрал — стратегиялық инвесторларға ерекше жағдай жасайтын және Қазақстанның инвестициялық мүмкіндіктерінің барлық спектрін ашуға көмектесетін инвестициялар туралы келісім енгізілді.
Шетелдік инвестицияларды тарту бойынша алдағы іс-қимылдар жоспарлары туралы айта келе, Алмас Айдаров байқалған үрдістерді атап өтті.
Біріншіден, коронавирус пандемиясы экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету қажеттілігін көрсетті, осыған байланысты фармацевтика, өңдеу және азық-түлік салаларына инвестициялар тарту бойынша қосымша күш-жігер жұмсалатын болады.
Екіншіден, инвестициялар тарту жөніндегі саясатты іске асыруда негізгі екпін логистика, цифрлық және «жасыл» технологиялар, жаңа кен орындарын барлау және басқалары секілді шетелдік инвесторлардың қызығушылығын аса тудыратын салаларға бағытталатын болады.
Осылайша, болашақта инвесторлар тарапынан өңдеуші салаларға, ауыл шаруашылығына капитал тарту бойынша ғана емес, сондай-ақ өнімділікті, инновацияларды арттыру бойынша да үлкен қызығушылық күтіледі. Декарбонизация мен жаңартылатын ресурстарға, атап айтқанда, «жасыл» сутекті пайдалануға негізделген тұйық цикл экономикасын құру мақсатында озық технологиялар ағынын ұлғайту жоспарлануда. Өткен жылы өсім көрсеткен елдің транзиттік әлеуетін іске асыру ұлғайтылатын болады.
Сыртқы істер министрлігі атынан Инвестициялар комитеті инвестицияларды тарту тәсілдерін қайта қарап, жүйелі және жедел сипаттағы шаралар спектрін әзірледі. Бұл туралы ҚР СІМ Инвестициялар комитеті төрағасының міндетін атқарушы Ардақ Зебешев хабарлады.
«Президент Қ. Тоқаевтың алға қойған мақсаттарына сәйкес, бүгінгі таңда негізгі міндет – тиісті саясатты қалыптастыру арқылы инвестициялар тартуда жүйелі тәсілді қамтамасыз етуге бағытталған микро және макро әрекеттерді жүзеге асыру. Осы операциялық және жүйелі шаралардың үйлесімі тікелей шетелдік инвестициялар ағынын арттыруға, инвестициялық ахуалды жақсартуға және инвестициялар тартудағы өңірлердің рөлін күшейтуге бағытталған», — деді ол.
Жүйелі шаралар шеңберінде жаһандық инвесторлар мен халықаралық қаржы даму институттарын жандандыру жұмыстары жүріп жатыр, Шетелдік инвесторлар кеңесінің, Инвестициялық ахуалды жақсарту жөніндегі кеңес алаңдары жұмыс істейді, сондай-ақ Қазақстан – Еуропалық Одақ диалогтық платформасында кеңестер өткізіледі.
Бұдан өзге, Шетелдік инвесторлар кеңесінің қызметін жаңғырту бойынша тиісті ұсыныстар әзірленді, атап айтқанда, пленарлық отырыстың форматын өзгерту, Кеңес құрамын жаңарту (Кеңесте бұрын ұсынылмаған салалардағы компанияларды қоса алғанда), проблемалық мәселелерді талқылау үшін Кеңеске мүше компаниялармен ай сайынғы тақырыптық кездесулер өткізу.
Операциялық тәсіл қысқа мерзімді перспективада нақты инвестициялық мәмілелерді жүзеге асыруды және сүйемелдеуді көздейді. Ол үшін инвестицияларды басқарудың және инвесторлармен атаулы жұмыстың жаңа алгоритмі енгізілді.
Бірінші. ҚР Премьер-Министрінің төрағалығымен Инвестициялық штаб құрылды, оның шеңберінде шетелдік инвесторлардың туындайтын проблемалық мәселелері және инвестициялық жобаларды іс жүзінде жүзеге асыру мәселелері үнемі қаралады.
Екінші. «KAZAKH INVEST» ҰК» АҚ және «АХҚО» АҚ базасында инвесторлармен өзара іс-қимыл тиімділігін арттыру үшін арнайы келіссөздер командасы — Task Force құрылды.
Бұл бөлім Үкіметтің атынан шетелдік компаниялармен маңызды стратегиялық жобаларды пысықтау кезінде, мынадай енгізілген жобалар мысалында бірыңғай келіссөз жүргізуші болады:
Үшінші. Орталық және жергілікті мемлекеттік органдарға негізгі капиталға салынған инвестициялар көлемі және тікелей шетелдік инвестициялар бойынша 5 жылдық нысаналы көрсеткіштер белгіленген. Мемлекеттік органдардың бірінші басшыларының орынбасарларына инвестицияларды тарту, инвесторлармен жұмыс істеу бойынша міндеттер жүктелді.
Бұдан өзге, жыл сайынғы негізде оларға қол жеткізу және инвестициялар жөніндегі жоспардың орындалуы бойынша өңірлердің рейтингі жүргізілетін болады.
«Инвесторларға қолайлылықты арттыру мақсатында инвестициялық келісімшарттар жасау бойынша мемлекеттік қызметтер автоматтандырылды. Пандемия кезінде онлайн режимге көшудің арқасында біз 2020 жылға арналған келісімшарттарды сақтап қана қоймай, олардың саны мен сомасын рекордтық санға дейін көбейте алдық. Нәтижесінде бір жыл ішінде жалпы сомасы 635 млрд теңгеге 56 инвестициялық келісімшарт жасалды, бұл соңғы 10 жылдағы ең жоғары көрсеткіш болып табылады. Оның ішінде, өңдеу өнеркәсібі саласында 51,2 млрд теңге сомасына 8 келісімшарт жасалды», — деді А. Зебешев.
Осы шаралардың барлығы негізгі капиталға салынған инвестициялар көлемін 2025 жылы ЖІӨ-нің 30%-ына дейін, ал тікелей шетелдік инвестициялар көлемін 2025 жылға дейінгі Ұлттық даму жоспары мен «Нұр Отан» партиясының сайлауалды бағдарламасының шараларын іске асыру жөніндегі Жол картасына сәйкес $30 млрд-қа дейін жеткізуге мүмкіндік беруі тиіс.
COVID-19-ға байланысты эпидемиологиялық жағдайды жоспарланған тұрақтандырудың нәтижесінде 2022-2023 жылдар кезеңінде Қазақстанға шетелдік инвестициялар ағынын қалпына келтіру күтілуде. ҚР СІМ Инвестиция комитеті төрағасының м.а. Ардақ Зебешевтің айтуынша, жоспарларда әлемдік экономиканың және негізгі әріптес елдердің өсуін белгілі бір қалпына келтіруге қатысты оң белгілер байқалады.
ТШИ ағынын ұлғайту жөніндегі процестің негізгі бөлігі жаңаларын тартудан басқа, ел аумағында жобаларды іске асыратын жұмыс істеп тұрған инвесторларды ұстап қалу болып табылады. Осыған байланысты функциялары ҚР Премьер-Министріне жүктелген Инвестициялық омбудсмен институтының көмегімен инвесторлармен дауларды реттеу және проблемалық мәселелерді сотқа дейінгі тәртіппен шешу бойынша жұмыс жүргізілуде.
Инвестициялық омбудсмен қызметінің шеңберінде 2019 жылы инвесторлардың 70 проблемалық мәселесін қарауға жәрдем көрсетілді, ал 2020 жылдың қорытындысы бойынша 69 өтініш өңделді. Сонымен қатар, бүгінгі күні 15 өтініш мүдделі мемлекеттік органдармен және ұйымдармен бірлесіп жұмысқа алынған.
Қорытындылай келе, А. Зебешев әлемде қалыптасқан жағдайға қарамастан, ведомствоның Қазақстанға сапалы шетелдік инвестицияларды тарту бойынша белсенді жұмыс жүргізуді жалғастырып жатқанын, көптеген инвестициялық жобалардың іске асырылуда екенін айтты.
«KAZAKH INVEST» ҰК» АҚ басқарма төрағасы Мейіржан Юсуповтың айтуынша, 60 мыңнан астам тұрақты жұмыс орындарын құрумен 471 жобаға $72,5 млрд инвестиция салынды.
Оның ішінде 115 жоба ($6,1 млрд) инвестициядан кейінгі мониторинг сатысында. 132 жоба ($31,3 млрд) іске асырылу сатысында. 55 жоба ($12,3 млрд) пысықталуда. Бұдан басқа, 169 жаңа инвестициялық ұсыныс (тауашалы жобалар) әзірленді.
Қайта өңдеу саласында Қазақстанда іске асырылып жатқан бірқатар маңызды жобаларды атап көрсетуге болады. Олардың қатарына мыналар кіреді:
Өткен жылдың қорытындысы бойынша KAZAKH INVEST қолдауымен жалпы сомасы $1,6 млрд-қа 41 инвестициялық жоба іске асырылды. Нәтижесінде 7 мың жаңа жұмыс орны құрылды.
Жобалардың ең көп саны келесі салаларда байқалады:
«2020 жылы орталық және жергілікті мемлекеттік органдармен бірлесіп, Қазақстанда өндірісті ұйымдастыру үшін неғұрлым перспективалы тауар топтары мен тауашалы жобаларды анықтау бойынша жұмыс жүргізілді. Халықаралық компанияны тарта отырып, шетелдік инвесторлар үшін $2,8 млрд сомасына 70 инвестициялық ұсыныс әзірленді. Жобалар бойынша ақпарат тизерді, бизнес-жоспарды және халықаралық стандарттарға сәйкес әзірленген қаржы моделін қамтиды», — деді «KAZAKH INVEST» ҰК» АҚ басқарма төрағасы.
70 инвестициялық ұсыныстың 63-інде нақты жергілікті серіктестер бар, қалған 7-уі салалық тизерлер болып табылады.
Дайындалған жобалардың ең көп саны агроөнеркәсіптік кешен салаларына тиесілі – 33 жоба, тау-кен металлургиясы кешені – 7 жоба, машина жасау – 6 жоба, құрылыс материалдары өндірісі – 6 жоба, денсаулық сақтау және фармацевтика – 5 жоба және басқалары (13 жоба).
Мейіржан Юсуповтың айтуынша, дайындалған жобалар ҚР-ның барлық шетелдік мекемелеріне және KAZAKH INVEST шетелдік өкілдеріне әлеуетті инвесторларды таргеттеу үшін жіберілді.
Сонымен қатар, бүгінде $1,7 млрд сомасына 32 жоба бойынша инвесторлармен нақты жұмыс жүргізілуде.
Сондай-ақ, Goknur Gida компаниясының түрік инвесторларының қатысуымен жеміс-жидек өндіру және оларды қайта өңдеу бойынша интеграцияланған кәсіпорынды ұйымдастыру бойынша жоба белсенді пысықталуда.
Сонымен қатар, Алматы қаласында Panelsan компаниясының минералды мақта плиталарын шығаратын кәсіпорнын құруда зор перспектива бар.
Қазір БАӘ инвесторларымен екі жоба бойынша келіссөз жүргізілуде. Олар – Алматы облысында саңырауқұлақты өсіру және қайта өңдеу және Қостанай облысында құс фабрикасының құрылысы.
2020 жылы әлемдегі эпидемиологиялық жағдайға байланысты бірқатар шетелдік іс-шаралар тоқтатылды. Осыған қарамастан, елдің инвестициялық имиджін онлайн форматта ілгерілету бойынша іс-шаралар өткізу мәселесі пысықталды. Ал бірқатар карантиндік шаралар жеңілдетілгеннен кейін кездесулер гибридтік форматқа көшірілді.
Серіктестік негізінде халықаралық БАҚ және АҚШ (Bloomberg), Катар (Al Jazeera), Ұлыбритания (NS Media Group, GlobalData, Investment Monitor, Integrative Media), Германия (Finanznachrichten.de), Швеция (Kommunikasjon) және т.б. медиа-холдингтермен ынтымақтастық пысықталды. Мақсатты аудиторияның жалпы қамтылуы 4,5 млн-нан астам адамды құрады.
KAZAKH INVEST сall-center арқылы инвесторларға сервистік қолдау тәулік бойы көрсетіледі. Бұдан басқа, компания мамандары шетелдік бизнеске визалық қолдау, инвестициялық келісімшарт жасасуға жәрдемдесу және инвестициялық жобаларды іске асыру кезінде заңды қолдау көрсетеді.
2020 жылы қоғам инвесторлардың 2 279 өтінішін қарады. Оның ішінде 1 438 қоңырау қабылданды, 587 жазбаша және ауызша консультациялар берілді, инвестициялық преференцияларға 44 өтінім, сондай-ақ визалық және көші-қон мәселелері бойынша 126 өтініш қаралды.
«Биылғы жылға келетін болсақ, 2021 жылдың 1 тоқсанының қорытындысы бойынша жалпы сомасы $665 млн құрайтын 9 жоба іске асырылды. Оның ішінде баламалы энергетика саласына 4 жоба ($172 млн), мұнай-газ химиясы саласына – 2 жоба ($110 млн), сондай-ақ металлургия, құрылыс материалдарын өндіру және туризм салаларына жобалар бар. Олардың екеуін Air Liquide трансұлттық компаниясы іске асырды. Инвесторлар техникалық газдар, сығылған ауа және азот өндіру бойынша жобаларды іске асырды», — деді ол.
Сондай-ақ, Hevel компаниясының ресейлік инвесторларының ЖЭК саласындағы үш жобаны іске асырғанын атап өткен жөн. Түркістан, Қызылорда облыстары мен Шымкент қаласында қуаты 80 МВт болатын 3 СЭС салынды.
Сонымен қатар, итальяндық ENI трансұлттық компаниясы Ақтөбе облысында қуаты 48 МВт болатын жел электр станциясын салды.
Бұдан басқа, KAZAKH INVEST Қазақстан Республикасы экономикасының басым салаларында инвестициялық жобаларды іске асыру бойынша белсенді жұмысын жалғастыруда. Осы жылдың соңына дейін KAZAKH INVEST қолдауымен шамамен $4,4 млрд сомасына тағы 36 жобаны пайдалануға беруді қамтамасыз ету жоспарлануда.
Өңдеу өнеркәсібіндегі инвестициялар серпіні туралы сұрақ бойынша А. Айдаров бұл сала — инвестициялар тартудағы негізгі басымдық екенін атап өтті. Егер 2010 жылы өңдеу өнеркәсібіне инвестициялардың үлесі 10% құраса, өткен жылдың қорытындысы бойынша бұл көрсеткіш 19% құрады.
«Егер осы жылдың серпіні туралы айтатын болсақ, онда жалпы жылдың 4 айында өңдеу секторына салынған инвестициялар өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда екі есе өскенін көрсетті. Сала қалпына келтірілуде. Егер 2020 жылдың 4 айының қорытындысы бойынша инвестициялар сомасы шамамен 180 млрд теңгені құраса, ағымдағы жылдың сәуір айының қорытындысы бойынша шамамен 391 млрд теңге болды», — деді А. Айдаров.
Журналистің жобалардың жалпы көлемі әлемде екі есе қысқарған кезде пандемияның елімізге инвестициялар ағынына қаншалықты әсер еткені туралы сұрағына жауап бере отырып, А. Айдаров пандемияға байланысты әлем елдері тікелей шетелдік инвестициялардың 42%-ын есепке ала алмады деп жауап берді. Гринфилд деп аталатын жобаларды құру бойынша жаңа мәмілелер саны да екі есе азайды. Бірақ Қазақстанда ірі жобалар іске асырылды.
«Қазақстанға 2019 жылы $24 млрд тікелей шетелдік инвестиция тартылды. 2020 жылы құлдырау шамамен 30% құрады, яғни тарту $17,1 млрд-қа дейін қысқарды», — деді А. Айдаров.
Оның айтуынша, 2020 жылы 41 жобаны жүзеге асыру жоспарланған. Мерзімі ауыстырылған бірқатар келісімдер бар, бірақ пандемияға дейін басталған барлық ірі жобалар аяқталды.
«Біздің міндетіміз пандемия кезінде жобалар “қатып қалмас” үшін бәрін істеу болды. Өздеріңіз білетіндей, пандемияға байланысты жеткізу тізбегі, соның ішінде жабдықты жеткізу, тар бейінді мамандардың келуі үзіліп қалды... Пандемия өз рөлін атқарды. Бірақ $1,6 млрд сомасына, 7 мың жұмыс орнына арналған 41 ірі жоба жүзеге асырылды», — деді А. Айдаров.
Сыртқы істер министрінің орынбасарының айтуынша, Орталық Азияның барлық елдерінің ішінде Қазақстан инвестиция тартуда көш бастап тұр.
«Егер тартылатын инвестициялар көлемі бойынша алатын болсақ, онда біз көш басындамыз. Бұл тартылатын инвестициялардың санына да, біздің экономикамыздың көлеміне де байланысты. Бұл сандар бізде бірнеше есе жоғары», — деді А. Айдаров.
Қазақстанның Премьер-Министрі мен Үкіметі жаңалықтарынан хабардар болыңыз — ресми Telegram-каналға жазылыңыз
Жазылу
